Pastele to jedna z ciekawszych i dość niekonwencjonalnych technik malarskich, których pełną gamę możliwości można obserwować w pracach Jeana Perreala, Leonarda da Vinci, czy Federico Barocciego. Kolorowe sztyfty lub też krążki z pigmentem to połączenie mocno nasyconego pigmentu, spoiwa i kredy lub glinki, które po połączeniu przypominają gęstą pastę – po wyschnięciu da się nią malować, uzyskując dużą intensywność barwy i miękkie, delikatne wykończenie. Choć kojarzone przede wszystkim z kredkami dla dzieci, pastele to bardzo dobrze rozwinięte narzędzie artystyczne – wśród najważniejszych rodzajów możemy wyróżnić tu zarówno pastele suche, olejne, jak i krążki z pigmentem, a każdy z nich oferujący nieco inne wykończenie. Podstawową zaletą wszystkich jest jednak wysoka odporność na światło i możliwość całkowitego usunięcia pasteli z powierzchni pracy malarskiej. Jak jednak dobrać rodzaj pasteli do konkretnego stylu malarstwa i jakie efekty można za ich pomocą uzyskać?

Pastele suche

Najbardziej popularny zarówno wśród artystów jak i amatorów wariant pasteli to pastele suche, występujące w formie sztyftów o różnej twardości i tym samym różnym efekcie końcowym. Do kategorii tej zaliczymy więc zarówno pastele miękkie, twarde jak i popularne kredki pastelowe. Pastele miękkie to suche pastele z małą ilością spoiwa, dzięki czemu są też bardzo delikatne i sypkie. To właśnie za ich pomocą łatwo stworzyć delikatne przejścia tonalne i efekt rozmycia, nadając całej pracy bardzo malarski i artystyczny charakter. Kolory można tu z łatwością rozcierać pomiędzy sobą a także nakładać warstwowo jeden na drugi, co tworzy równie ciekawy efekt. Pastele twarde to sztywniejsza, mniej krucha wersja pasteli suchych, które w przeciwieństwie do miękkich można zaostrzyć osiągając możliwość rysowania detali. Pastele twarde mogą być stosowane do rysunków szkicowych, ale też łatwo za ich pomocą pokryć duże połacie przestrzeni. Ciekawą odmianą są tu też pastele w kredce, a więc suche pastele zamknięte w drewnianej oprawie i zaostrzone jak tradycyjna kredka ołówkowa. Choć działają jak tradycyjne pastele twarde, doskonale sprawdzą się też do szkiców, rysunku i detali.

Pastele suche mogą być mniej lub bardziej nasycone kredą i pigmentem – im więcej kredy, tym bardziej stonowane i delikatne kolory. Dobrym przykładem mocno nasyconych kolorem pasteli są te marki Sennelier, które nie posiadają w swoim składzie kredy i tym samym gwarantują czyste, niezwykle intensywne oddanie barw. Cena za zestaw waha się tu od 100 do nawet kilkuset złotych za zestaw, zależnie od ilości pasteli i wybranych kolorów. Wszystkie pastele suche należy przed zakończeniem pracy utrwalić odpowiednim lakierem, tak by trzymały się trwale na papierze.

Pastele olejne

Zupełnie inną, bardziej artystyczną odmianą pasteli są pastele olejne, których bazę stanowi połączenie pigmentów, glinki, wosku i oleju, który pełni tu rolę spoiwa. Pastele olejne były dość popularnym narzędziem pracy Pablo Picasso, który uwielbiał je za wolność ekspresji i łatwość pracy. Dzięki olejnej bazie, pastele olejne nie wymagają stosowania dodatkowego utrwalenia, a cenowo są od suchych pasteli znacznie tańsze. Ich specyficzny skład powoduje, że pastele olejne charakteryzują się większą przeźroczystością koloru w stosunku do pasteli suchych, ale jednocześnie pozwalają na jednorazowe nałożenie grubszej warstwy koloru. Nakładanie warstw na siebie powoduje tu mieszanie się kolorów, co znacząco zbliża technikę malowania pastelami olejnymi do tradycyjnego malarstwa olejnego czy malowania temperami. Pastele olejne dają też możliwość zastosowania techniki sgrafittio – wydrapywania (przydatne do rysowania sierści zwierząt czy włosów), czego osiągnięcie w przypadku pasteli suchych byłoby niezwykle trudne. Wśród najpopularniejszych pasteli olejnych należy po raz kolejny wymienić markę Sennelier, która była pierwszym europejskim producentem pasteli olejnych (cena zestawu 6 sztuk to zalewie 30 złotych), ale na uwagę zasługują tu też marki takie jak Pantel czy Reeves.

Pastele w formie pigmentu

Ostatnią i przy tym niezwykle ciekawą odmianą pasteli artystycznych są krążki pigmentowe, które nakłada się na płótno zupełnie jak farby. Dzięki wysokiemu napigmentowaniu i braku konieczności tworzenia solidnego kształtu, pastele takie dają dużą intensywność kolorów, co przekłada się na bardziej żywe i ekspresyjne obrazy. Co jednak ważne, podobnie jak w przypadku pasteli suchych łatwo usuwać je z powierzchni pracy, zyskując w ten sposób pełną kontrolę nad kolorem. Pionierem tego typu rozwiązania jest marka PanPastel – zestaw 5 kolorów to koszt około 100 złotych, co w zderzeniu z wydajnością każdego krążka okazuje się być naprawdę dobrym stosunkiem ceny do jakości.

Zarówno pastele suche jak i olejne mają dziś w świecie artystów wielu wielbicieli, którzy każdy z rodzajów doceniają za zupełnie inną naturę i efekty końcowe. Nie można powiedzieć więc że któryś z wariantów jest lepszy lub gorszy – każdy oferuje po prostu zupełnie inne spojrzenie na sztukę.